Voor het eerst in de geschiedenis is het Neptunus noorderlicht waargenomen – niet toevallig, maar dankzij een samenwerking tussen de krachtigste ruimtetelescopen ooit gebouwd: Hubble en James Webb.
Wat je ziet op de rechterfoto is geen visuele storing, maar een combinatie van zichtbaar licht en infrarooddata. Samen brengen ze een raadselachtige, ijskoude wereld plots tot leven.
Credit: NASA, ESA, CSA, This image was created from Hubble and Webb data from proposals: 17187 (N. Rowe-Gurney) and 1249 (L. Fletcher). Image processing: Alyssa Pagan (STScI).
Waar ontstaat het noorderlicht op Neptunus?
Op Aarde verschijnen het noorder- en zuiderlicht rond de magnetische polen, wanneer geladen zonnedeeltjes botsen met zuurstof- en stikstofatomen in de atmosfeer. Dat levert het bekende groene en paarse schijnsel op.
Maar Neptunus gedraagt zich anders. Zijn atmosfeer is honderden graden kouder dan verwacht, wat het fenomeen tot nu toe aan het zicht onttrok.
De James Webb Space Telescope (JWST) heeft daar verandering in gebracht. Met de Near-Infrared Spectrograph (NIRSpec) werden aurorale emissies waargenomen op onverwachte breedtegraden – ver weg van de polen. Ook ontdekte Webb een sterke aanwezigheid van het molecuul H₃⁺, een chemische handtekening van actieve aurora’s.
Dit is revolutionair. Het bewijst dat zelfs de verste planeet in ons zonnestelsel wordt beïnvloed door ruimteweer – en geeft ons nieuwe inzichten in de werking van magnetische velden op andere werelden.
Wat maakt Neptunus zo uniek?
Neptunus is de achtste planeet vanaf de zon en bevindt zich op gemiddeld 4,5 miljard kilometer afstand. Het is een ijsreus, opgebouwd uit een kern van gesteente en metaal, omringd door water, ammoniak en methaan.
De blauwe kleur komt vooral door methaan in de atmosfeer, dat rood licht absorbeert en blauw reflecteert.
Wat velen niet weten: Neptunus heeft de snelste winden in het zonnestelsel, tot 2.100 km/u. Daarnaast draait de planeet in slechts 16 uur om zijn as, wat bijdraagt aan zijn dynamische weerpatronen.
Zijn magnetisch veld is extreem scheef: het staat 47 graden uit het lood ten opzichte van de rotatie-as. Daardoor verschijnen aurora’s op plekken waar je ze totaal niet verwacht – een uniek kenmerk in het zonnestelsel.
Een blik terug: Neptunus door Voyager 2
Naast de nieuwe inzichten van Webb en Hubble is er ook een historisch perspectief. In 1989 vloog Voyager 2 langs Neptunus – de enige ruimtesonde ooit die de planeet van dichtbij heeft bezocht.
De vergelijking met de moderne beelden laat zien hoe ver onze technologie is gevorderd: van visuele stormen tot chemische analyses op molecuulniveau. Toch blijft één ding hetzelfde: Neptunus blijft verrassen.
Wat kun je hiermee als amateur-sterrenkijker?
Neptunus is met een visuele helderheid van magnitude 8 niet zichtbaar met het blote oog, maar wél met een geschikte telescoop. Wil je de planeet zelf lokaliseren? Dan zijn dit uitstekende keuzes:
- Celestron StarSense Explorer Dobsonian 130/650 – handig door de app-ondersteuning.
- Bresser Dobsonian 150/1200 – biedt voldoende lichtopbrengst voor een scherp blauwpunt aan de hemel.
Slimme telescopen zoals de Seestar S50 kunnen Neptunus automatisch vinden, visueel zie je een klein blauw schijfje – geen details, geen aurora’s. Maar de wetenschap erachter maakt het magisch. Het idee dat je kijkt naar een actieve, stormachtige wereld op 4,5 miljard kilometer afstand… dat verandert sterrenkijken voorgoed.
Bekijk onze keuzegids voor planeetkijkers!
Wat betekent dit voor de astronomie?
De ontdekking van aurora’s op Neptunus is meer dan een visueel hoogtepunt. Het toont aan dat ook de koudste, meest afgelegen werelden beïnvloed worden door zonnedeeltjes.
Dit helpt ons niet alleen het gedrag van Neptunus beter te begrijpen, maar heeft ook implicaties voor de studie van exoplaneten, ruimteweer en magnetische dynamiek in het algemeen.
Samengevat
- Neptunus is zichtbaar met een 6- tot 8-inch telescoop – een blauwe stip met een groot verhaal.
- Voor het eerst zijn aurora’s direct waargenomen op de ijsreus.
- Door het scheve magnetisch veld verschijnen ze op onverwachte plekken.
- Webb detecteerde H₃⁺ – chemisch bewijs van actief ruimteweer.